Quê Hương Xưa

Miền Trung của những năm 1960 đến 1963, không khí chiến tranh mỗi ngày mỗi khốc liệt bủa vây ở nông thôn. Ở thành phố ngột ngạt căng thẳng những cuộc xuống đường của sinh viên. Tuổi trẻ cảm thấy buồn bă cô đơn. Trong những quán cà phê, những chàng thanh niên để tóc dài ngồi gục đầu trên những trang sách triết của Jean Paul Sartre, của Camus...bồng bềnh đắm đuối trong không khí đầy bi quan nhạc Trịnh Công Sơn... Khói thuốc mù mịt...bên ly cà phê phin nhỏ giọt như máu đen sầu thảm...và buồn nôn. Ở những lớp thanh niên thanh nữ khác đi t́m lối thoát nội tâm thực tiễn hơn trong các tạp chí Văn, Nghệ Thuật, Sáng Tạo, Hiện Đại, Bách Khoa, Thế Kỷ Hai Mươi, Gió Mới... xuất bản ở Saigon gởi ra. Những luồng gió văn chương nầy đă thổi tới những cánh đồng hoa rực rỡ, những say mê đằm thắm mới mẻ, đă là những gịng sông êm mát giữa mùa hạ oi nồng. Là lúc những thủy triều dâng lên theo vầng trăng tỏa sáng. Đă làm vơi đi những h́nh ảnh Dũng - Loan trong Đoạn Tuyệt, mối t́nh đầy siêu nhiên thánh thiện trong Hồn Bướm Mơ Tiên, xa dần Trống Mái... Và thực sự đă trấn áp những say mê của Tự Lực Văn Đoàn. Tuổi trẻ đă bắt đầu yêu những sáng tác văn thơ của Quách Thoại, Tô Thùy Yên, Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Doăn Quốc Sỹ, Dương Nghiễm Mậu, Mặc Đỗ, Vũ Khắc Khoan, Vũ Hoàng Chương, Đinh Hùng, Nguyễn Sỹ Tế, Hoàng Trúc Ly, Thanh Nam...Và nhất là NGUYÊN SA. Sự xuất hiện những bài thơ t́nh của Nguyên Sa thật đúng lúc, đă lôi cuốn nỗi cô đơn chung vào cái thế giới thơ mộng của t́nh yêu:

...Không có anh lấy ai đưa em đi học về
Lấy ai viết thư cho em mang vào lớp học
Ai lau mắt cho em ngồi khóc
Ai đưa em đi chơi trong chiều mưa
Những lúc em cười trong đêm khuya
Lấy ai nh́n những đường răng em trắng
Đôi mắt sáng là hành tinh lóng lánh
Lúc sương mù ai thở để sương tan
Ai cầm tay cho đỏ má hồng em
Ai thở nhẹ cho mây vào trong tóc...

Sự đau thương và hủy diệt cận kề t́nh yêu có phải là ly rượu hồng thoáng say trong chốc lát để rồi chia ly biền biệt:

...Không có anh nhỡ ngày mai em chết
Thượng Đế hỏi anh sao tóc em buồn
Sao tay gầy, sao đôi mắt héo hon
Anh sẽ phải cúi đầu đi về địa ngục...
(Cần Thiết)

Cũng như Xuân Diệu thời kỳ tiền chiến đă biết chọn cho ḿnh một chỗ đứng riêng rẽ, đó là thế giới của t́nh yêu. Và chính sự lựa chọn khôn ngoan nầy tên tuổi Xuân Diệu đă vượt thoát ra khỏi giới hạn không gian thời gian và ở trong tâm hồn nhiều thế hệ. Từ khi loài người biết yêu nhau là lúc những vần điệu ca ngợi t́nh yêu trở thành vĩnh cửu. Ngay trong kho tàng văn học b́nh dân Việt Nam, những câu ca dao, những câu hát quan họ, những bài ḥ Huế, ḥ Quảng...đề cập đến t́nh yêu đều đă khắc sâu trong tiềm thức dân gian. Cho đến bây giờ, ít ai quên được những ư t́nh thật dễ thương của đôi trai gái nơi thôn dă:

...Trèo lên cây bưởi hái hoa
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
Em đă có chồng anh tiếc lắm thay...

...Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng chung quanh mây vàng
Ước ǵ anh lấy được nàng
Để anh mua gạch Bát Tràng về xây
Xây dọc rồi lại xây ngang
Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân...

...Hôm qua tát nước đầu đ́nh
Để quên chiếc áo trên cành hoa sen
Em được th́ cho anh xin
Hay là em để làm tin trong nhà...

Mỗi thi sĩ Việt Nam bước vào thế giới vần điệu đều đă hơn một lần đi vào ngưỡng cửa t́nh yêu. Có t́nh yêu mới tạo nên cảm xúc để sáng tác. Từ thuở nh́n em tóc để đuôi gà, nhảy từng bước chân chim trên thảm cỏ xanh sân trường đă làm cho tâm hồn chàng thanh niên ngẩn ngơ và đă bắt đầu cảm thấy cuộc đời chớm vui buồn vu vơ:

...Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng
Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay
Trời nắng ngạt ngào...tôi ở lại đây
Như một buổi hiên nhà nàng dịu sáng

Trời hôm ấy mười lăm hay mười tám?
Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ mười ba
Tôi phải van lơn ngoan nhé, đừng ngờ...
Tôi phải dỗ như là...tôi đă nhớn

...Áo nàng vàng tôi về yêu hoa cúc
Áo nàng xanh tôi mến lá sân trường
Sợ thư t́nh không đủ nghĩa yêu đương
Tôi thay mực cho vừa màu áo tím...
(Tuổi Mười Ba)

Qua bao nhiêu thử thách thời gian, trong thế giới thơ t́nh của Nguyên Sa, nhiều người đều công nhận “Áo Lụa Hà Đông” có một vị trí đáng kể trên văn đàn. Khi những Thái Thanh, Lệ Thu, Duy Trác cất tiếng hát mọi người đều nghĩ đến Nguyên Sa. Ngô Thụy Miên ḥa nhập thực sự nỗi rung động khi đưa bài thơ này vào thế giới âm nhạc. Và đă thăng hoa tuyệt vời lan xa trong yêu thích của quần chúng:

...Nắng Saigon anh đi mà chợt mát
Bởi v́ em mặc áo lụa Hà Đông
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng
Thơ của anh vẫn c̣n nguyên lụa trắng

Anh vẫn nhớ em ngồi đây, tóc ngắn
Mà mùa thu dài lắm ở chung quanh
Linh hồn anh vội vă vẽ chân dung
Bày vội vă vào trong hồn mở cửa

Gặp một bữa anh đă mừng một bữa
Gặp hai hôm thành nhị hỷ của tâm hồn
Thơ học tṛ anh chất lại thành non
Và đôi mắt ngất ngây thành chất rượu

Em không nói đă nghe từng giai điệu
Em chưa nh́n mà đă rộng trời xanh
Anh đă trông lên bằng đôi mắt chung t́nh
Với tay trắng em vào thơ diễm tuyệt

Em chợt đến, chợt đi, anh vẫn biết
Trời chợt mưa, chợt nắng chẳng v́ đâu
Nhưng sao đi mà không bảo ǵ nhau
Để anh gọi, tiếng thơ buồn vọng lại

...Em ở đâu, hỡi mùa thu tóc ngắn
Giữ hộ anh màu áo lụa Hà Đông
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng
Giữ hộ anh bài thơ t́nh lụa trắng...
(Áo Lụa Hà Đông)

Thơ Nguyên Sa được xem như thời thượng của tuổi trẻ thuở đó. Thể thơ tự do Nguyên Sa dùng rất mới lạ. Gọi người t́nh là “Con chó ốm”, là “con mèo ngái ngủ trên tay anh” một lối xưng hô tŕu mến rất là Tây Phương:

...Và em sẽ cười phải không em
Em sẽ không buồn như một con chó ốm...
Như con mèo ngái ngủ trên tay anh
Đôi mắt cá ươn như sắp sửa se ḿnh
Để anh giận sao chả là nước biển...

Nguyên Sa đă du học tại Paris đến cuối 1956 trở về từ tả ngạn sông Seine, từ mái trường danh tiếng Đại Học Sorbonne. Trong mỗi con người đều có sự mâu thuẫn kỳ lạ “đứng núi nầy trông núi nọ”, nao nức trở về quê hương và khi đă sống với quê hương ḷng lại vương vấn kinh thành ánh sáng. Không biết đă có đôi mắt xanh nào làm cho nhà thơ “Áo Lụa” tương tư?

...Paris có ǵ lạ không em?
Mai anh về em có c̣n ngoan
Mùa xuân hoa lá vương đầy ngơ
Em có t́m anh trong cánh chim

Paris có ǵ lạ không em?
Mai anh về giữa bến sông Seine
Anh về giữa một gịng sông trắng
Là áo sương mù hay áo em?

...Vẫn hỏi ḷng ḿnh là hương cốm
Chả biết tay ai làm lá sen...

Ngôn ngữ thật mới, thật lả lướt một cơi an b́nh mộng mơ tạo nên một thế giới diễm t́nh, chiến tranh bị đẩy lùi xa ngàn dặm:

...Em có hoa lan giữa tóc thề
Mặt trời xen kẽ đón tay che
Phương Đông vào chỗ hồng trên má
Chiều xuống lưng chừng mái tóc thưa...
(Hải Âm)

...Anh nhớ em ngồi áo trắng thon
Ngàn năm c̣n măi lúc gần quen
Em gầy như liễu trong thơ cổ
Anh bỏ trường thi lúc thịnh Đường...
(Em Gầy Như Liễu Trong Thơ Cổ)

...Thiên đường có chỗ màu đen
Anh nằm nghe thấy vẫn c̣n tiếng mưa
Tiếng trời gơ nhịp tiếng trưa
Tiếng cho sâu thẳm tiếng khuya tuyệt vời...
(Bất ngờ)

Trước thời kỳ 75, thỉnh thoảng tôi mới có cơ hội vào Saigon và mỗi lần như thế đều gặp Du Tử Lê, Viên Linh, Hồ Trường An, Huy Tưởng...và thường nhắc nhở đến nhà thơ Nguyên Sa và dĩ nhiên đều ca ngợi anh rất thành công và ngoạn mục về nhiều phương diện như dạy học, làm báo, làm thơ... Sang Hoa Kỳ với đời sống mới lưu vong nơi đất khách, nhà thơ Nguyên Sa vẫn lẫy lừng ở nhiều sinh hoạt như chủ nhiệm, chủ bút Tạp Chí Đời, Phụ Nữ Mới và Tuần Báo Dân Chúng. Giám đốc Trung tâm băng nhạc Đời với những tuyển chọn ca sĩ, nhạc phẩm rất công phu và khởi sắc hơn các trung tâm khác.

Trong một bài viết về nhà thơ Nguyên Sa, trên tạp chí Văn, nhà văn Mai Thảo đă nhắc đến những kỷ niệm:

”...Một đêm tháng trước, nhà hàng Doanh Doanh của vợ chồng Thái Tú Hạp trên Đại Lộ Hoàng Hôn đăi cơm tối ra mắt thân hữu tuyển tập Thơ Văn Hải Ngoại. Tới phần thơ nhạc tạp lục, sau tiếng hát Khánh Ngọc và tiếng đàn Nguyễn Đức Quang, tôi có đi cùng Nguyên Sa lên máy vi âm. Đứng cạnh, chia nhau mỗi thằng đọc một khúc thơ t́nh của bang trưởng Phúc Kiến. Đọc thơ. Đùa nghịch với thơ. Thơ anh nằm xem tuồng cải lương, em không quần không áo. Thơ năm thằng cùng tắm giờ đứng tắm một ḿnh. Đọc thơ. Đùa nghịch với thơ. Tôi vẫn thích lắm những phút đùa nghịch như vậy. Cho thoải mái không khí, thân mật bạn bè. Cho đêm xuống đă xuống với nhân thế ở ngoài kia, đêm tối bớt buồn, và bớt lạnh với người. Đùa nghịch, riễu bạn, riễu luôn cả chính ḿnh. Để câu nói Nguyên Sa “Chúng ḿnh già hết rồi”. Phải có lúc không đúng. Hoặc một cách nào thôi, tâm hồn ta vẫn trẻ. Mấy phút trước máy vi âm tối đó mà Nguyên Sa gọi hai đứa tôi là Laurel và Hardy, tôi thấy tôi trẻ thật. Nguyên Sa cũng vậy. Mấy phút trước máy vi âm tối đó, tôi thấy lại cái tôi đầu, những ngày Sáng Tạo trẻ trung phơi phới. Và thấy lại cái phần trước sau tôi thích thấy nhất và yêu mến nhất ở Nguyên Sa. Đó là mấy chục năm về trước. Nguyên Sa mới ở Pháp về, Trịnh Viết Thành đem tới. Đưa bài thơ đầu tiên. Và sau đó đă cùng chúng tôi đi vào cuộc phiêu lưu đầy hào hứng tới những chân trời văn chương tuổi trẻ mênh mông...”

Cũng chính trong thời gian này, mỗi cuối tuần chúng tôi đều đón tiếp anh chị Nguyên Sa đến Los Angeles ghé tạt qua Doanh Doanh quán, uống tách trà, nói vài mẩu chuyện vui văn nghệ. Những lúc như thế, tôi khám phá nơi anh những nét trầm tĩnh, đạo mạo đúng cái phong cách nhà giáo, một thi sĩ nhân hậu, một người đàn anh lúc nào cũng nâng đỡ tận t́nh và hay bênh vực nhau trọn nghĩa đệ huynh. Tuy nhiên, Du Tử Lê nhận xét về Nguyên Sa “ngó vậy mà không phải vậy”. Anh rất tốt với anh em và sẵn sàng bao dung với bằng hữu, nhưng với cuộc đời, với những kẻ chơi xấu anh em, anh sẵn sàng ra chiêu bảo bọc, anh sống rất ṣng phẳng, đă từng là Triệu Tử Long trong những trận bút chiến làm kinh hoàng đối thủ. Cơi thơ là cơi đùa chơi với chữ nghĩa. Cuộc đời là những ân oán phân minh. Nếu cần “Áo Lụa” là thanh kiếm trên tay. Nhận xét đó tôi cảm nhận đúng v́ ngay trong tuần báo Saigon Times hay Tuyển Tập Thơ Văn Phật Giáo do tôi chủ trương cũng đă vấp phải khuyết điểm khi đăng thơ thiếu sót vài chữ, vài câu làm mất giá trị bài thơ của Nguyên Sa v́ không kiểm soát kỹ lưỡng và quá tin vào đả tự viên. Đối với người khác sẽ bực tức ngay, nhưng đối với Nguyên Sa th́ không.

Anh vẫn giữ nguyên t́nh cảm, xem như không có ǵ xảy ra khi đối diện và cũng không bao giờ nhắc đến.
Ngoài những tập thơ Nguyên Sa đă ấn hành, Nguyên Sa cũng đă cho phát hành trường thiên “Giấc Mơ” mà theo ông: “Giấc mơ không phải là tập hồi kư, không phải tiểu thuyết Lịch Sử, cũng không phải Phóng Sự Tiểu Thuyết. Nó cũng không dính dáng một chút nào đến thực tại...được mô tả như những nét tô vẽ sản phẩm tưởng tượng của người viết...”. Nhưng Nguyên Sa vẫn hănh diện khi đề cập đến h́nh ảnh: ”...Dân tộc tôi sẽ đứng dậy trên đồng bằng, bay trên núi non, vùng vẫy ngoài biển khơi. Tự Do. “Ḍng máu không thể chảy ngoài huyết quản”. Dân tộc tôi đang ước mơ. Tôi vẫn đang ở trong đó. Và tôi đang ước mơ...”.

Không phải chỉ có Nguyên Sa ước mơ mà cả dân tộc từ trong nước đến hải ngoại đều ước mơ được nh́n thấy thanh b́nh thực sự trở về trên mảnh đất đầy đau thương và nghiệt ngă. T́nh yêu vẫn là sức sống mănh liệt và vĩnh cửu của loài người. Không có cảnh trí nào đẹp và thơ mộng bằng h́nh ảnh t́nh yêu hồn nhiên và lăng mạn, nẩy nở trong tâm hồn Dân Tộc, một Dân Tộc mà mỗi công dân sinh ra và lớn lên được nuôi dưỡng bằng chất liệu thi ca, bằng t́nh thương của Mẹ. T́nh yêu vượt thoát lên mọi chủ nghĩa, mọi hận thù, T́nh Yêu như đóa hoa nở rộ trong trái tim giữa Con Người và Con Người xinh đẹp như dải Trường Sơn, như những gịng sông Cửu Long, Hương Giang, Hồng Hà đang cuồn cuộn vào biển lớn mùa Xuân bất diệt của Dân Tộc:
...Anh biết rằng:

Có người khóc v́ mừng vui ước hẹn
Có người cười v́ tủi cực phôi pha
Anh biết nói làm sao
Nhưng chắc chắn ngàn thu ly rượu quan hà
Sẽ phải chua men v́ thiếu người sưởi lạnh
Anh biết nói làm sao
Khi họ gặp nhau (anh đă bảo em)
Như Sông Cửu Long
Về ḷng biển cả
Vẫn tiếng sóng về nước chảy triền miên
Vẫn Cửu Long giang mở chín lần cửa rộng
Gịng sông dài dữ dội bản trường ca...

Phải, gịng sông dài dữ dội bản trường ca
Nên sông đă về tràn đầy mắt biển
Sông đă về rửa trắng ḷng anh
Đợi từ chín kiếp giao thừa
Đến sáng hôm nay mới được hát giữa gịng sông
Đến sáng hôm nay mới được hát giữa ngày
mùng một Tết...
.
Khi chúng tôi được nhà thơ Nguyễn Mạnh Trinh thông báo về sự ra đi vĩnh viễn của Thi sĩ Nguyên Sa, tôi xúc động thực sự, v́ tôi mới điện thoại thăm sức khỏe anh cách đây vài ngày và biết bệnh t́nh đến với anh trong thời gian hơn năm qua, hành hạ anh đủ chuyện về thể xác. Bệnh th́ mặc kệ, anh xem như không có ǵ xảy ra, như mọi cuộc chơi trong đời sống, anh đă từng bày biện nhiều sáng tạo bất ngờ, gây nhiều ngạc nhiên với mọi người. Thơ của anh gần đây vẫn thấp thoáng t́nh yêu, nhưng nhẹ nhàng siêu thoát hơn:

...Tiếng chiều trên ngọn phi lao
Giọng ca em gởi đă vào trong tim
Khi về nhớ ghé ngăn trên
Miệt tâm thất trái đường lên huyệt đào...
(Cuộc Chơi)

Này đây hữu ngạn làm thơ
C̣n kia tả ngạn ngồi chờ tin em
Cái người năm ấy em quen
Phân thân nửa ở bên em nửa về,
Cây tây chết ở sơn khê
Cây đông tróc gốc cành chia lá vàng
Một đời mấy nhánh Tầm Dương
Ngàn đêm gọi miết mỗi triền mỗi đau
(Phân Thân)

B́nh minh có buổi cũng buồn
Con sông đổi mặt giận hờn bỏ đi
Ta ngồi ở khúc rừng kia
Lúc đo âm hưởng, khi chia lá vàng
Rừng đo với núi chiều ngang
Khi ta tựa núi chỉ c̣n chỗ cao
Đá to rớt gốc cây đào
Ta mang trả núi, vẫy chào cố nhân...
(Cố Nhân)

Nhiều bài lục bát trong tập ba thơ Nguyên Sa chúng ta t́m thấy những tư duy trầm mặc phương Đông, những ray rứt thiền vị, phảng phất vô vi của Lăo, muốn tĩnh lặng như gịng sông nhưng con nước vẫn rạt rào thao thức trăm nhánh vời xa. Cái đùa nghịch dễ thương. Cái gần xa đă ḥa nhập. Cái đi về là một nẻo Chân Như. Cái không và có đều vô nghĩa. Cái tiểu và đại đă không c̣n, th́ Niết Bàn và Thiên Đàng cũng chẳng khác nhau chi. Chuông Giáo Đường hay chuông Chùa cũng đều tiếp dẫn hương hồn đến nơi an nghỉ thiên thu.

Khi c̣n tại thế, anh và anh Mai Thảo là hai người bạn thân chủ trương hai tạp san Văn Học Hiện Đại và Văn lẫy lừng trước 75 ở quê nhà. Người ra đi sau tháng 4.75 và người đến Hoa Kỳ năm 1982, cả hai đều tiếp tục cuộc chơi văn chương tại California, Hoa Kỳ. Ngày anh Nguyên Sa mất đi đúng 99 ngày anh Mai Thảo đă nằm xuống và hai anh đă chọn một chỗ nằm gần nhau trong nghĩa trang Westminster Memorial Park. Chúng tôi đă đến nh́n anh lần cuối. Anh nằm như ngủ thật thanh thản, không c̣n vướng bận chuyện buồn vui nhân thế. Như căn nhà trống hoang vu bỏ lại sau khi người chủ đă ra đi. Tất cả chỉ là phù vân.

Nhưng những bài thơ t́nh tuyệt vời của Thi sĩ Nguyên Sa vẫn c̣n sống măi trong ḷng mọi người ở khắp nơi. Những bài thơ lụa là t́nh ái đă được các nhạc sĩ tài danh chắp thêm đôi cánh bay lên như những con phượng hoàng rực rỡ trên đỉnh non cao. Và cứ mỗi lần tiếng hát của các ca sĩ vang lên những “Paris có ǵ lạ không em...”, “Nắng Sàig̣n anh đi mà chợt mát. Bởi v́ em mặc áo lụa Hà Đông...”, ”...Áo nàng vàng tôi về yêu hoa cúc...áo nàng xanh tôi mến là sân trường...” là y như Nguyên Sa hăy c̣n đâu đó đang mỉm cười và gật đầu với chiếc mũ vừa nghiêng xuống...thơ anh ở chung quanh chúng ta trong đời sống, bằng hương vị t́nh yêu ngọt ngào, và t́nh quê hương nồng thắm.

Tôi yêu nhất Sài G̣n những đêm mưa. Tiếng mưa rơi thầm th́ dai dẳng trên mái tôn cũ như tiếng của một người t́nh đang hờn trách. Tôi cũng yêu nhất Sài G̣n khi tôi c̣n trong quân ngũ. Tháng mười năm đó tôi lấy một tuần lể phép từ Bảo Lộc trở về. Những đồi trà bạt ngàn và những hàng cây xanh mướt vừa bỏ lại sau lưng. Tôi cũng bỏ luôn một t́nh yêu mới vừa xanh như một cành ngo chưa kịp trưởng thành.

Đêm của Sài G̣n có màu trời vời vợi thẩm xa như màu mắt của Ng. Nàng đi bên tôi khép nép và lặng im. Chúng tôi t́m những chỗ trống để tránh nước mưa. Mái tóc ướt át rũ ngọn xuống trán nàng, che dấu một băn khoăn không thành lời.

Vài cửa tiệm dấu ḿnh trong bóng tối để nghe gió lạnh tràn về mênh mông. Người qua đường khua động từng bước chân ướt nḥa ánh điện. Khung trời rưng rưng những v́ sao khuất lấp sau những khung cửa và phố đêm hăy c̣n thao thức. Đêm nay có hai kẻ xa nhà nắm tay t́m về một góc phố quen thuộc ngày xưa, để nghe trong ḷng thầm th́ với nhau một chút rét mướt.

(Một ngày nào lá sẽ vàng úa dưới chân và chúng tôi sẽ khác xưa. Hạnh phúc cũng vậy. Nàng là con gái Bắc, nên tôi yêu luôn Hà Nội dù chỉ nghe tên mà không biết thành phố ra làm sao. Nhưng h́nh như trong ḷng đêm vẫn c̣n vang đọng mùi hương Hà Nội và bóng trăng cười làm dợn sóng Hồ Tây).

Chưa một lần tôi biết về Hà Nội của nàng. Nghe nói mùa thu những trái sấu c̣n non đong đưa bên cửa sổ khi nàng đang ngồi học bài. Những cánh hoa gạo tháng ba cũng vừa rụng xuống ? Nàng không nhớ v́ cũng như tôi, năm 4 tuổi nàng theo gia đ́nh vào Nam, chưa kịp nhuộm ḷng ḿnh bằng một màu hoa đỏ. Những cửa ô không kịp cựa ḿnh đă vĩnh viễn nằm yên trong trí nhớ. Ga Hàng Cỏ ngày ra đi có gió mùa đông bám trên bờ vai xuân th́ để nghe thèm một bếp lửa. Những bước chân trần trên bờ cỏ khát khao một thời luyến ái. Mọi thứ như cánh chim bay lạc mất trong vườn quá khứ nhỏ nhoi của nàng.

Mưa không dứt hạt. Tôi và nàng ghé vào một quán nhỏ ngồi đợi mưa. Ly cà phê cho tôi và ly đá chanh muối cho nàng. Vài chiếc xích lô vụt qua, ném xuống ḷng đường những người khách lở bước, không biết phải về đâu. Họ đứng chôn chân dưới mái hiên. Một vài người khác miển cưởng ngồi xuống ghế sát hành lang, hứng những ḍng mưa níu tay đêm phơi phới. Người đàn bà chủ quán lui cui pha cà phê dưới bếp. Đứa con trai phục vụ chạy tới chạy lui bằng những bước chân như người có khinh công, miệng lập lại lời kêu gọi của khách hàng: “Ly bạt xỉu và hai điếu Capstan”... “Cho thêm b́nh trà”... “Tính tiền bàn số 3”...

Ng. bé nhỏ dịu dàng ngồi bên tôi. Khói thuốc từ những người ngồi kế bên tỏa ra nhiều hướng, không thể bay ra ngoài nên cuối cùng đậu xuống trên mặt bàn. Vài sợi lơi lả bám trên tóc nàng. Có một nơi chốn dành riêng cho hai chúng tôi và cũng từ một nơi chốn riêng tư như vậy, ḍng đời đă cuốn chúng tôi vào nhau. Đâu đó từ nơi góc pḥng vẳng ra lời ca Thanh Thúy. Tíếng ca mộng mị liêu trai chuyên chở một tâm sự bề bộn của đêm và những góc phố buồn. Bài hát “Nửa Đêm Ngoài Phố” không hẹn mà đi thẳng vào ḷng người.

”Buồn vào hồn không tên
Thức giấc nửa đêm nhớ chuyện xưa vào đời
Đường phố vắng đêm nao quen một người
Mà yêu thương trót trao nhau trọn đời

Để rồi làm sao quên
Biết tên người quen,
Biết nẻo đi đường về
Và biết có đêm nao ta hẹn ḥ
Để tâm tư những đêm ngủ ... không yên

Nửa đêm lạnh qua tim
Giữa đường phố hoa đèn
Có người măi đi t́m...
Một người đi không hẹn đến mà tiếng bước buồn thêm...
Tiếc thay hoài công thôi

Phố đà vắng thưa rồi
Biết rằng chẳng duyên thề
Để người không gặp nữa, về nối giấc mơ xưa...

Ngày buồn dài lê thê,
Có hôm chợt nghe gió lạnh đâu t́m về
Làm rét mướt qua song len vào hồn
Làm khô môi biết bao nhiêu lần rồi...
Đời c̣n nhiều bâng khuâng

Có ai v́ thương góp nhặt tâm t́nh này
Gởi gấp đến cố nhân muôn nụ cuời
Và xin ghi kỷ niệm một đêm thôi...”

Những năm 60, lúc tôi c̣n đi học và đi lính, Trúc Phương là một nhạc sĩ có những bài hát hay thời đó. Nhạc của ông luôn có những câu trùng lập bên cạnh những vần điệu luyến láy mới mẻ. Gần mười năm lính tráng, tôi hầu như thuộc rất nhiều bài hát của Trúc Phương và khám phá ra rằng tâm hồn của tôi cũng băn khoăn rối bời như chính người nhạc sĩ. Khi người ta đi qua một đau khổ, người ta sẽ cảm thông được những khao khát một màu hoa thủy chung. Qua tiếng hát của Thanh Thúy, tôi đă có những đêm ngày ủ ê một t́nh yêu thiếu vắng hạnh phúc. T́nh yêu từ những tác phẫm của ông không t́m ra một bờ bến ngọt ngào. V́ đàng sau một đời mưa, trái tim ông ướt đẫm những phiền muộn...

Đêm đó nàng nằm bên cạnh tôi sau khi từ quán cà phê trở về. Ở một nơi nào đó trong tâm hồn của hai chúng tôi tưởng chừng đă ngủ yên, bỗng cựa ḿnh thức dậy. Ngoài thềm mưa, giọt nước tí tách rụng xuống mái hiên của căn gác trọ nghèo. Tiếng mưa như tiếng thở dài từ một mùa chia tay, sau những nổi trôi đời lính. Ḷng cứ nhủ đừng để mưa làm buồn, nhưng vẫn nghe tiếng mưa chạy dài qua phố. Đêm Sài G̣n nghèn nghẹn tiếng ṿng bánh xe nhà binh trong giờ giới nghiêm. Đôi lúc tiếng nấc nghẹn của hỏa châu rồi bùng lên giữa trời đêm, soi sáng một góc tường đang xô lệch những chăn gối.

Có những nổi đau không tên dù chúng ta đang kề cận bên nhau. Sài G̣n vừa đánh rơi một người con gái. Nàng khóc trên vai tôi. Những con mưa lũ trong ḷng nhau sẽ làm ướt một trái tim đang chất ngất hạnh phúc buồn rầu. Tôi muốn nói cùng nàng rằng mọi thứ rồi sẽ qua. Rằng sẽ không c̣n ai gơ cửa ngôi nhà t́nh yêu của chúng tôi để báo động một chia ly băo bùng. Dù chiến tranh vẫn hiện diện mỗi ngày.

Khi nàng biết tôi, nàng là một thiếu nữ đang học năm đệ nhị tại trường Nữ Trung Học Bảo Lộc. Tôi không nhớ hết mọi hoàn cảnh đưa đẩy tôi quen nàng. Nhưng chắc không ngoài những chờ mong sôi nổi mà một người lính có thể chạm tới được.

Một bài tạp ghi tôi viết cho thành phố mà tôi đang trú đóng, nơi chứa chất những non trẻ của nàng. Nơi mà nàng đi về mỗi ngày trên con đường mù mịt màu sương và chiếc áo len tím mơ màng như một đài sim vừa nở hết xuân th́. Bài viết có tên là “Bảo Lộc, Thiên Đàng Tím”, tôi gởi đăng trên nguyệt san Tinh Hoa, một phụ bản riêng của nhật báo Sống. Chủ đề tờ báo chứa đựng T́nh Yêu, do Tú Kếu và Trần Dạ Từ chủ trương. (Tú Kếu - Trần Đức Uyển đă chết tại Sài G̣n. Trần Dạ Từ hiện nay đang điều hành tờ Việt Báo tại quận Cam). Một tác giả cùng thời với tôi ngày đó là Nguyễn Kim Phượng. Anh có những bài viết mượt mà và rất trau chuốt.

Bài tạp ghi lọt vào mắt những nữ sinh Trung Học Bảo Lộc, trong đó dĩ nhiên có nàng. Ngày đó tôi không chờ đợi một hồi đáp rực rỡ nằm đàng sau những trang văn chưa kịp trưởng thành. Tôi viết bằng những cảm xúc chân thật khi đi xuống cuộc đời. Những suy nghĩ cùng những kinh nghiệm mới mẻ của người lính vừa mới rời khỏi quân trường. Trong đó dĩ nhiên c̣n có những đêm hoang la cà nơi các quán cà phê, những t́nh khúc trộn lẫn với sương mù và bay theo khói thuốc. Với những t́nh yêu thai nghén trên những bước chân ốm đói cơ hàn.

Từ những đêm dật dờ trong các quán cà phê (trong đó có một quán quen thuộc có tên là Anh Đào- dù quán tầm thường và rất cải lương, không dính dáng ǵ đến một loài hoa từng là biểu tượng của thành phố cao nguyên thơ mộng), tôi trở về trại lính, từ chiếc bàn viết lạnh căm lướt thướt giá rét, tôi viết xuống dễ dàng. Đêm khoáng đạt bên ngoài và sương mù mờ mịt như muốn chôn vùi thành phố nhỏ bé của tôi và nàng trong cái sâu thẳm mênh mông, tôi để khao khát non yếu của ḿnh trôi trên những trang giấy lấy từ bàn đánh máy chữ. Nhưng t́nh yêu đă bay bổng lên khỏi những hàng ăng teng nơi doanh trại.

Như đă nói ở trên, bài tạp ghi định mạng của tôi đă lọt vào mắt nàng. Một cô gái hồn nhiên lớn lên giữa những luống trà xanh um và những vườn bơ đầy trái thoáng chốc đă không c̣n hồn nhiên. Thoáng chốc nàng đă biết băo bùng... (nàng đến t́m tôi, một đêm dài băo bùng.../ câu hát của ai ngày đó?)

Những ngày tháng khô lắng cùng sách vở, giấy mực đă không c̣n nửa. Bù vào đó những bước chân dẩm lên những tan hoang rách nát. Nàng đi về một ḿnh và mang theo giông băo trên vai.

Người ta đồn đại và xầm x́ to nhỏ về t́nh yêu của tôi và nàng. Về những con đường, những góc phố liều lĩnh hẹn ḥ. Chúng tôi chia nhau mọi điều ta thán lẩn bao dung, như một nhánh sông trân ḿnh chảy qua những khúc quành nhức nhối.

Nhiều năm sau, từ căn nhà đường Heatherglen, thành phố Austin, Texas, tôi mường tượng ra dung nhan nàng cùng một đêm rối bời hạnh phúc. Đêm tháng mười vừa lướt thướt những cơn mưa, cùng giá lạnh trôi về làm nhớ một bàn tay. Những hương hoa ngoài vườn vội vàng bay đi, và t́nh yêu cũng vậy, không c̣n đọng lại một chút nào. Mọi thứ đều lỡ làng. Khi tôi hiểu về cuộc đời, khi tôi hiểu về nàng, cùng những nắng lên, mưa xuống mỗi ngày, th́ tôi và nàng đang ở hai đầu cuộc sống. Sự xa cách làm xốn xang đến nỗi gió cũng không thể mang đến cho nhau những lời ta thán.

Mùa thu đến không chào hỏi cũng như ra đi không một lời từ biệt. Người đàn ông già ngồi nh́n chiếc bóng ḿnh trên tường nghe xa vắng một lời chim.

Thành phố tôi đang sống quen thuộc từng con đường. Cây dâu già trắng bệt như màu da người chết mỗi mùa thay lá một lần. Vậy mà tôi yêu mến nó lạ kỳ. Có những con bướm màu hạnh phúc bay chập vào nhau cùng với ánh nắng nhấp nhô trên bờ tường vôi rữa. Rồi cũng những đôi bướm đó, chúng lại rời nhau, mất dấu.

Cái thời nông nổi ấy tưởng chừng muốn quên, nhưng sao lại cứ nhớ? Tiếng chân mưa vuột ngă trên bờ cỏ mộng mị, như giọt mồ hôi trên ngực nàng đêm về sáng. Người thiếu nữ dấu ái từng đi về phía tôi, qua những mênh mông dâu biển, từng ghim xuống ḷng tôi những dấu kim đau buốt, v́ hờn giận, v́ mưa nắng vơ vàng. Những điều đó, chỉ có khả năng làm tôi yêu nàng nhiều hơn sau này và đồng thời làm tăng trưởng một t́nh yêu đang sắp trở thành thảm kịch.

Đâu rồi nụ cười hồn nhiên và tia nh́n ngút lửa khi nàng ngồi bên tôi? Qua vai nàng, những đời xe chạy đuổi nhau trên nhịp cầu ṿng vo bắt ngang một giao lộ hối hả màu nắng mai. Và những ngày như vậy gió cứ miên man thổi vào cửa kính xe, trên ghế ngồi bên cạnh sợi tóc ai nằm vương vải?

Tháng mười, có ngày lể Halloween. Tôi đi làm về chạy xe ngang qua đường 79. Con đường này cách đây vài năm toàn là cánh đồng và trang trại hai bên. Những ụ rơm tṛn vo nằm chờ đợi mùa đông và mai đây người làm vườn sẽ chở đem về cho bầy ḅ của họ. Vài phố xá nhộn nhịp báo hiệu một nền kinh tế hồi sinh. Vài siêu thị bề thế mang tên Wal Mart, HEB đă sừng sững mọc lên, bất ngờ như một câu chuyện cổ tích. Một quán cà phê Starbucks dành cho dân uống cà phê sành điệu cũng có mặt. Vài ngôi nhà thờ Tin Lành có mái nhọn chỉa lên trời nằm sâu phía trong, dưới những tàn cây rợp bóng mát. Nhưng đó là tháng mười của 2 năm về trước.


Bây giờ ai đó đă bày ra những trái bí vàng khô. Chúng tràn lấn xuống gần lề đường như kêu gọi mọi người đừng quên một mùa lễ bề bộn những thương tích. Trong đó, hàm chứa bao điều gẫy đổ nghi hoặc mà con người không thể san sẽ hay vượt qua. Trong đó hạnh phúc cũng hóa thân thành bất hạnh để bay lên cùng với những v́ sao mờ ăo cuối trời. Những tin tức trên báo chí và trên truyền h́nh loan đi những dấu hiệu của một thời kinh tế suy thoái. Những chỉ số ăm đạm từ thị trường chứng khoán Nữu Ước làm sụp đổ những hi vọng và kéo theo những vàng son tơi tả. Những thanh niên không nh́n ra phương hướng trong khi những người già th́ sụp đổ niềm tin. Mọi thứ, có vẽ như đang nằm trên đường bay của một mũi tên đang rụng xuống vực thẵm.

T́nh yêu, trong một nghĩa nào đó cũng lặng lẽ không lấp lánh mơ màng như ḍng sông trôi dưới một mùa trăng. T́nh yêu đang mệt lă những môi cười. T́nh yêu đó cũng đang giáp mặt với thời gian lạnh giá.

Lát nửa đây đêm sẽ thắp nến và phố xá lên đèn. Và có lẻ nơi cuối cùng của bầu trời kia, có mụ phù thủy già đang bay trên một cây chổi. Đôi mắt soi mói nh́n xuống cơi nhân gian buồn bă với ḷng khô tạnh. Và những vết răng nhọn từ môi miệng bà cắm ngập những buồng tim non yếu.

Tháng mười cũng c̣n có một ngày quan trọng là sinh nhật nàng.

Sinh nhật một t́nh yêu bên ngoài tầm tay. Tôi ngồi viết xuống những câu thơ dài lê thê. Dài hơn tất cả những cơn mưa từng đi qua trong cuộc đời. Cho dù thời gian bị chẻ ra khoảnh khắc và không gian chật chội không dấu hết một trái tim đau, th́ chúng tôi cũng không thể nào bay đến được gần nhau để nhập thành một khối. Có một khoảng trống mênh mông giữa tôi và nàng. Nếu đời sống luôn hàm chứa một nổi đau tuyệt vời, và nếu tôi biết hôm nay tôi không c̣n có nàng bên cạnh, th́ chắc ngày xưa tôi không thể trang trải được ḷng ḿnh lên giấy.

Hoa sứ vẫn ngát nồng mùi thơm trên hông nhà bưu điện. Nàng đi về thầm lặng như một chiếc bóng. Nàng mang theo những chiếc lá vàng của mùa thu trong ḷng ngực run rẫy. Bờ môi nào đắn đo một nụ hôn và trái tim tinh khôi chưa một lần lầm lỡ. Như tờ giấy trắng chưa đọng xuống một vết mực làm trở trăn một giấc mộng.

Một lần tôi mua cho nàng một CD nhạc, trong đó có mười hai t́nh khúc của Trúc Phương, do Thanh Thúy hát. Tôi không nghĩ tiếng hát hay lời nhạc sẽ gây cho nàng một cảm xúc mới mẽ. Nhưng tôi biết trong tâm hồn nàng từng có một chỗ dành cho tôi.

Tôi ghi dấu xuống bài hát “Nửa Đêm Ngoài Phố” bằng viết mực đen. Tôi tin rằng mỗi một t́nh yêu luôn có một mùi vị riêng làm cho hai kẻ yêu nhau biết định hướng t́m về với nhau, dù những phấn hoa bay mờ những nẽo... Biết đâu?


“Ngày dài buồn lê thê
Có hôm chợt nghe, gió lạnh đâu t́m về.
Làm rét mướt qua song len vào hồn
Làm khô môi biết bao nhiêu lần rồi...
đời c̣n nhiều bâng khuâng...”


Phạm Ngũ Yên

“Ướt mi ” - những giọt nước mắt,
những giọt mưa ngâu, những giọt buồn tái tê


...Từng giọt nhạc cứ chầm chậm buông, lời ca sĩ nhẩn nha những điệu sầu như bao giọt nước mắt, bao giọt mưa, bao giọt buồn cùng rơi xuống thành bể… nước mắt buồn triền miên. Lời ca cứ rơi thấm vào ḷng ta như bao giọt mưa ngâu không dứt, bao nỗi buồn không tan trong những giọt nước mắt trong sáng của bờ mi em ngây thơ...

Đêm. Đêm sâu thăm thẳm. Tịch mịch. Tiếng mưa ngâu rả rích, lê thê trên mái hiên nhà rơi nhè nhẹ xuống sân đưa tâm hồn tôi lắng lại, đắm đuối trong giai điệu buồn, chậm, lê thê, năo nề của a khúc “Ướt mi”. Từng giọt nhạc cứ chầm chậm buông, lời ca sĩ nhẩn nha những điệu sầu như bao giọt nước mắt, bao giọt mưa, bao giọt buồn cùng rơi xuống thành bể… nước mắt buồn triền miên. Lời ca cứ rơi thấm vào ḷng ta như bao giọt mưa ngâu không dứt, bao nỗi buồn không tan trong những giọt nước mắt trong sáng của bờ mi em ngây thơ.

“Ướt mi” là ca khúc được in đầu tiên của Trịnh Công Sơn, sáng tác năm 1958, công bố năm 1959. Bài hát nói về những giọt nước mắt thuần khiết của một cô ca sĩ mới 16 tuổi đêm đêm đi hát ở pḥng trà Văn Cảnh – Sài G̣n để nuôi mẹ bị bệnh lao nặng. Đêm nào hát bài “Giọt mưa thu” của Đặng Thế Phong cô cũng khóc. Có lẽ do lấy cảm hứng từ nước mắt, từ thân phận buồn của cô ca sĩ kia, mà “Ướt” mi có sự giao ḥa của những giọt nước mắt trắng trong thuần khiết với những giọt mưa ngâu, những giọt buồn, giọt đời. Sự giao thoa ấy tạo nên một sức ám gợi, một nỗi ám ảnh khôn nguôi về kiếp người, về t́nh đời, về nỗi sầu nhân thế. Nỗi buồn, nỗi đau, nhưng giọt nước mắt, những giọt mưa ḥa trong lời ca, điệu nhạc để lại măi măi một cái đẹp – cái đẹp trinh khiết trong nỗi buồn truyền kiếp của phận người nghệ sĩ như mưa ngâu vẫn muôn đời không dứt, vẫn kéo dài lê thê những giọt buồn, điệu buồn tự ngàn đời. Cho nên, bài ca bắt đầu bằng những giọt mưa, những giọt buồn găng lên khóe mắt, bờ môi, chan ḥa cùng ḍng nước mắt như làm nḥe đi những lời ca ngậm ngùi thân phận của người ca sĩ thơ dại:


“Ngoài hiên mưa rơi rơi
Ḷng ai như chơi vơi
Người ơi nước mắt hoen mi rồi
Đừng khóc trong đêm mưa
Đừng than trong câu ca”


Tiếng mưa rơi rơi ngoài hiên gọi tiếng ḷng lên chơi vơi. Và ḍng nước mắt tinh khiết hoen mi cùng mưa đêm. Tiếng ca ḥa trong tiếng khóc nghẹn ngào, nức nở. Lời ca ấy như than van, như sói vào ḷng người bao âm điệu buồn của mưa, của đời, của con người. Nỗi buồn hiện h́nh đồng hành cùng mưa, làm rớt thêm bao giọt nước mắt của em. Để rồi nó cũng tan biến theo mưa, thành mưa… lệ:


“Buồn ơi trong đêm thâu
Ôm ấp giùm ta nhé
Người em thương mưa ngâu
Hay khóc sầu nhân thế
T́nh ta đêm về có ấm
Từng cơn mưa em chưa”


Tiếng khóc của em là tiếng khóc thương mưa ngâu – thương mối t́nh oan nghiệt của Ngưu Lang – Chức Nữ. Đó cũng là tiếng khóc mang nỗi sầu nhân thế muôn đời. Em khóc mưa, khóc nỗi sầu nhân thế hay khóc cho chính ḿnh? Liệu một chút t́nh có sưởi ấm được nỗi buồn miên man, thiên cổ đó không? Cho nên, ca từ của lời thứ nhất kết thúc bằng một câu hỏi đầy ám gợi: “T́nh ta đêm về có ấm/ Từng cơm mơ em chưa”. Hai câu ca từ này được viết theo lối thơ vắt ḍng, tạo ra những kênh h́nh ảnh, ngôn từ “lạ hóa”. T́nh ta liệu có ấm được cơn mơ em chưa? Đó là cơn mơ chưa tới, chưa hiện h́nh nhưng ta vẫn băn khoăn, ta vẫn thấy mơ hồ về sức mạnh của nó. Một chút t́nh riêng sao sưởi ấm được những giấc mơ buồn vĩnh cửu chưa tới. Bởi nỗi buồn ấy – biểu hiện trên giọt nước mắt kia cũng như mưa ngâu là định mệnh sầu nghiệt ngă cho cuộc đời em, cho cuộc đời ta, cho những kiếp người hữu hạn. Để rồi nỗi buồn lê thê theo mưa ngâu trở thành cái lạnh tái tê trong ḷng người:


“Mưa lạnh lùng rơi rớt giữa đêm về nghe năo nề
Mưa kéo dài lê thê những đêm khuya lạnh ướt mi
Ai c̣n nh́n mưa măi rớt bên song thêm lạnh lùng
Ai c̣n buồn khi lá rớt rơi trong một cuối đông”


Lời ca và giai điệu chợt chùng xuống, chậm lắng, tăi ra một cách uể oải như từng giọt mư ngâu rả rích rơi ngoài hiên. Những giọt mưa, những giọt buồn cộng hưởng, ḥa quyện tạo nên bao giọt lạnh, giọt sầu năo nề. Tất cả kéo dài lê thê, cứ dầm dề không dứt, không ngừng. Mưa lạnh thấm vào ḷng người khiến trái tim, tâm hồn cũng trở nên hoang lạnh. Người nh́n mưa bên song lạnh lùng bởi chính tâm hồn người cũng lẽo lẽo, đơn chiếc trong một nỗi buồn lớn. Và tâm trạng buồn ấy càng ngân dài, vang xa, vương măi theo điệu buồn, điệu tàn phai, héo úa của chiếc lá rớt rơi trong một cuối đông. Tất cả các h́nh ảnh: Mưa – nước mắt – lá rớt rơi đều đan quyện, ḥa cùng nhau trong nỗi trống vắng tận cùng, nỗi buồn vô hồi vô hạn. Nh́n mưa là nh́n ra nước mắt, nh́n ra nỗi buồn. Nỗi buồn ngoại cảnh và nỗi buồn tâm linh cộng gộp, lũy thừa thành một nỗi buồn mênh mông bất định. Có cái ǵ như chờ đợi, như ngóng trông để rồi “ai” kia chỉ nhận lại một nỗi buồn, một cảm giác lạnh lẽo trong tịch liêu, trong cô quả, trong sự phôi pha. Và những cơn mưa lại rơi, rơi măi ngoài hiên, rơi măi trong cuộc đời, rơi thêm bao nỗi buồn chồng chất của định mệnh tạo nên bản mệnh buồn cho cuộc đời em:


Ngoài hiên mưa rơi rơi
Buồn dâng lên đôi môi
Buồn đau hoen ướt mi ai rồi
Buồn đi trong đêm khuya
Buồn rơi theo đêm mưa





Nỗi buồn kết đọng, dâng ngập đầy theo mưa rơi rơi. Để rồi nó dâng lên đôi môi, nó dâng lên khóe mắt làm hoen ướt mi ai. Mi ai ướt không phải v́ mưa ngâu mà v́ mưa lệ. Những cơn mưa lệ ấy đến trong những đêm sâu, đến từ những nỗi sầu nhân thế, mang nỗi buồn “từ ngày mẹ cha cho mang nặng kiếp người”. Nỗi buồn tan chảy trong hồn, trôi theo mưa, tan trong câu ca, “đi trong đêm mưa”, “đi trong câu ca”. Nó không trượt trôi mà thấm đẫm, làm nḥe đi tất cả nỗi đau trong một cảm nhận thường trực, đeo bám của nỗi buồn hiện h́nh. Nỗi buồn không tan biến hay chuyển hóa mà nó ôm trọn thời gian, bao phủ không gian. Tất cả là buồn: buồn trong đêm, buồn trong mưa, buồn lên đôi môi, buồn hoen ướt mi… Cả thế giới nghệ thuật của bài hát là thế giới của nỗi buồn – buồn nhưng mà đẹp – một cái đẹp ngây thơ, trong sáng được hiển hiện trong những giọt nước mắt thuần khiết. Và rồi, ta cứ bước măi, đi hoài, tiến sâu vào thế giới của mưa, của buồn cùng “Ướt mi”:


C̣n mưa trong đêm nay
Ḷng em buồn biết mấy
Trời sao chưa thôi mưa
Để mắt người em ấy
Từ đây thôi mờ nước mắt
Buồn mi em ngây thơ


Đêm nay vẫn c̣n mưa và mưa gọi ḷng buồn, làm nỗi buồn ướt đẫm hơn. Mưa của hôm nay là sự nối tiếp của hôm qua, của bao năm tháng. Nỗi buồn trong ḷng của đêm nay như một sự chất chồng, tiếp nối, đẩy lên đỉnh điểm của nỗi buồn hôm qua, nỗi buồn xưa, nỗi buồn từ trong tiền kiếp. Và một câu hỏi, một mong ước mong manh vọng ra thổn thức bật ra tức tưởi, nghẹn ḷng: “Trời sao chưa thôi mưa/ Để mắt người em ấy/ Từ đây thôi mờ nước mắt/ Buồn mi em ngây thơ”. Mong ước ấy thầm kín mà diết dóng biết bao! Mong trời thôi mưa, mong nước mắt không ướt mi, không làm buồn mi em ngây thơ nữa. Mong ước đó bật ra từ trái tim, từ cảm xúc, từ bao quan sát và trải nghiệm buồn. Một ước mong giản dị mà đẹp đẽ thuần khiết biết bao. Bờ mi ngây thơ của em đă sớm phải mờ đi trong nước mắt, trong nỗi buồn truyền kiếp cùng mưa. Câu hỏi kia mang một chút trách hờn ông trời, trách hờn định mệnh mang mưa ngâu xuống, mang nỗi buồn ướt mi em ngây thơ.

Những giọt mưa mở đầu, dẫn dụ người nghe vào thế giới “Ướt mi” và khi, nỗi buồn khép lại lời ca th́ cả thế giới ấy lại hiện ra bất tận. Sự kết thúc chính là sự khai mở, khai mở ra thế giới mênh mông của mưa, của cơi ḷng buồn, của biển nước mắt. Và đến khi ca sĩ ngừng lời, điệu nhạc im tiếng cũng chính là lúc biển mưa, biển buồn, biển nước mắt kết đọng tạo nên không gian bao la, thời gian vô tân, cảm xúc sâu thẳm cho “Ướt mi”. Những giai điệu chậm, trầm, buồn, kéo dài ít nhiều mang âm hưởng lăng mạn của nhạc tiền chiến rất hợp với t́nh điệu thẩm mỹ ca từ của bài hát. Giai điệu ấy đă mô tả được nhịp điệu của mưa, của nỗi buồn, của một chút xót ḷng, và hơn hết là nhịp điệu lăn tràn của những giọt nước mắt hoen ướt mi. Chính nhịp điệu ấy khắc sâu trong ḷng ta bao dư vang, bao dư ảnh của một thế giới “Ướt mi” mênh mông mưa, mênh mông nước mắt, mênh mông t́nh.

Không hiểu sao cứ mỗi khi nghe bài hát này, tôi lai h́nh dung dáng điệu một người thiếu nữ thu ḿnh, nh́n qua song cửa đêm khuya nh́n mưa ngâu dầm dề tháng bẩy. Những giọt nước mắt của cô gái lăn tràn theo mưa, cùng rớt rơi trên phím đời, song hành cùng điệu lăn chảy của mưa. Mưa và nước mắt đồng lơa mang đến buồn, cộng hưởng tạo nên bản nhạc bi ai về t́nh yêu và nỗi sầu nhân thế. Mưa sẽ tạnh, nước mắt rồi sẽ được lau khô nhưng nỗi buồn định mệnh sẽ c̣n ngân nga, vang vọng, sói ṃn măi ḷng người. Và khi bạn lắng ḷng, thả hồn theo cảm xúc, trôi theo mỗi giai điệu, rung động với từng lời ca, bạn sẽ thấy ḷng buồn theo mưa, theo nước mắt của “Ướt mi”. Nhưng nỗi buồn ấy mang lại một cảm giác thanh sạch, một cảm giác sâu lắng, êm dịu của cái đẹp – cái đẹp mong manh, cái đẹp ướt át trong đêm của nỗi buồn sâu thẳm.